Podatek od wartości dodanej

VAT — Value Added Tax — to proces naliczania opodatkowania towaru lub produktu na każdym etapie jego powstawania, produkcji lub częściowego świadczenia, aż trafi on do końcowego nabywcy, czyli konsumenta. W tym procesie każdy z uczestniczących w łańcuchu dostaw przedsiębiorców, dodaje swoją marżę i powiększa cenę sprzedawanego towaru lub usługi, od którego jest naliczany podatek. W ten sposób VAT jest ekonomicznym obciążeniem dla ostatecznego nabywcy.

W przypadku importu towarów na terytorium UE mamy obowiązek naliczyć VAT od wartości dóbr, a odsprzedając je, odprowadzić podatek na rachunek Urzędu Skarbowego. Eksportując, zyskujemy prawo do zwolnienia z VAT, co oznacza, że wartość zapłaconego podatku przy zakupie krajowym, mamy prawo otrzymać w postaci zwrotu z US.

Przedsiębiorca i VAT

Przedsiębiorca, który uzyskuje rejestrację jako czynny podatnik VAT — biernym jest zawsze konsument — zyskuje prawo do rozliczania tego podatku w transakcjach biznesowych, pomiędzy innymi, również zarejestrowanymi podatnikami. Nabywając usługi i towary w cenie brutto, czyli z VAT, zyskuje możliwość potrącenia sobie zapłaconego podatku od wartości zobowiązania, które wynika z jego sprzedaży.

Kupując lub leasingując na firmę samochód, komputer, płacąc za sygnał sieci komórkowej lub internetowej albo za elementy wyposażenia biura i utrzymania w czystości zyskuje prawo obniżenia swoich zobowiązań watowskich.

Kto może podlegać zwolnieniu z VAT?

Każdy przedsiębiorca, którego roczne obroty nie przekroczą 200 tys. zł, a który na podstawie innych przepisów nie jest zobowiązany podmiotowo do rejestracji na podatek VAT, może skorzystać ze zwolnienia. Co istotne, do wyliczenia parametru sprzedaży bierze się obrót netto oraz nie wlicza sprzedaży, która opodatkowaniem VAT i tak nie jest objęta.

Zgodnie z treścią ustawy o VAT (art. 113 ust.2) do niej należą:

• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, sprzedaż wysyłkowa z terytorium kraju oraz sprzedaż wysyłkowa na terytorium kraju;
• odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem:
• transakcji związanych z nieruchomościami,
• usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41 (m.in. transakcji dotyczących walut i banknotów, usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi, udzielania kredytów i innych, których przedmiotem są instrumenty finansowe),
• usług ubezpieczeniowych,
• jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych.
• odpłatna dostawa towarów, która na podstawie przepisów o podatku dochodowym jest zaliczana przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Zwolnienie podmiotowe wygasa w dniu, w którym przekroczono ustawowy limit sprzedaży.

Rezygnacja ze zwolnienia podmiotowego

Zwolnienie podmiotowe jest dobrowolne i każdy przedsiębiorca ma prawo do rezygnacji z niego i rejestracji jako czynny podatnik VAT od pierwszego dnia działalności gospodarczej. W tym celu powinien złożyć odpowiedni wniosek, tj. deklarację VAT-R. To, w jaki sposób zostaną rozliczone w VAT nabyte w okresie zwolnienia towary lub usług, jest uzależnione od ich ewentualnej odsprzedaży dokonanej przed datą rejestracji.

Obligatoryjna rejestracja na VAT

Prawodawca wskazuje także podmioty, które bez względu na wysokość obrotów mają obowiązek rejestracji jako podatnicy VAT. Są nimi przedsiębiorstwa, które dokonują dostaw:

• wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, antyków o wieku przekraczającym 100 lat (dotyczy biżuterii artystycznej), materiałów do rzeźbienia pochodzenia roślinnego lub mineralnego, obrobionych oraz artykułów z takich materiałów — załącznik nr 12 ustawy
• towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:
  • energii elektrycznej (CN 2716 00 00),
  • wyrobów tytoniowych,
  • samochodów osobowych, innych niż wymienione w lit. e, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji,
• budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b ustawy,
• terenów budowlanych,
• nowych środków transportu;
• towarów, związanych z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy, takich jak:
• preparaty kosmetyczne i toaletowe (PKWiU 20.42.1),
• komputery, wyroby elektroniczne i optyczne (PKWiU 26),
• urządzenia elektryczne i nieelektryczny sprzęt gospodarstwa domowego (PKWiU 27),
• maszyny i urządzenia, gdzie indziej niesklasyfikowane (PKWiU 28);
• hurtowych oraz detalicznych części do pojazdów samochodowych i motocykli;
• świadczą usługi prawnicze, w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego, jubilerskie, ściągania długów (w tym factoringu) oraz podmioty nieposiadający siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Konsekwencje braku rejestracji na VAT

Przedsiębiorca, który nie jest czynnym podatnikiem VAT, traktuje ten podatek w swoich rozrachunkach jako koszt uzyskania przychodu. Odnosi się to do każdego wydatku, który został poniesiony w celu osiągnięcia przychodu. Pamiętać jedynie należy, że nie każdy rodzaj zakupu pozwala na pełne odliczenie VAT, a taka sytuacja ma miejsce np. przy wydatkach związanych z zakupem samochodu lub importem usług. Wtedy, przepisy dotyczące rozpoznawania zapłaconego VAT jako kosztu, działają analogicznie, czyli pozwalają na częściowe odliczenie.